1. Anasayfa
  2. Kendini Gerçekleştiren Kehanet Nedir? Örnekleri Nelerdir?
Kendini Gerçekleştiren Kehanet Nedir? Örnekleri Nelerdir?

Kendini Gerçekleştiren Kehanet Nedir? Örnekleri Nelerdir?

  • 4 Temmuz 2024
  • Beğeni
  • Görüntülenme
  • Yorum

Kendini gerçekleştiren kehanet, beklentilerin sessizce gerçekliği şekillendirdiği gizemli bir psikolojik fenomeni temsil eder. Düşüncelerimizin ve inançlarımızın, gerçekliğimizi nasıl dönüştürebileceğini hiç düşündünüz mü? Bir öğretmenin, öğrencisine duyduğu güvenin, o öğrencinin sınavlarda başarılı olmasını nasıl sağlayabildiğini; ya da bir yöneticinin, bir çalışanın başarısız olacağına dair önyargısının, çalışanın performansını nasıl etkileyebildiğini ele alalım. Bu, kendini gerçekleştiren kehanetin gücüdür: bir inanç, beklenmedik şekilde gerçeğe dönüşebilir.

Kendini Gerçekleştiren Kehanet Nedir?

Kendini gerçekleştiren kehanet, insanların belirli bir beklentiye sahip olduklarında, bilinçli veya bilinçsiz şekilde o beklentinin gerçekleşmesi için davranışlar sergiledikleri bir psikolojik fenomendir. Bu durum, önceden var olan inançların veya tahminlerin sonuçları etkileyerek kendini doğrulaması sürecidir.

Bu fenomen, Robert K. Merton tarafından sosyoloji literatürüne kazandırılmıştır ve çoğunlukla olumsuz bağlamlarda kullanılır, ancak olumlu sonuçlar doğurabilecek durumlar da mevcuttur. Örneğin, bir öğrenciye sürekli olarak başarılı olacağı söylendiğinde, bu öğrenci kendine olan güvenini artırabilir ve sonuç olarak daha yüksek performans gösterebilir. Benzer şekilde, bir çalışanın başarısız olacağına dair bir inanç varsa, bu, yöneticinin daha az destekleyici olmasına ve çalışanın moralinin bozulmasına neden olabilir, bu da düşük performansa yol açabilir.

Kendini gerçekleştiren kehanetler, aynı zamanda finansal piyasalarda, medya raporlamalarında ve günlük sosyal etkileşimlerde de gözlemlenebilir. Örneğin, bir şirketin iflas edeceği yönünde yayılan söylentiler, yatırımcıların hisselerini satmalarına ve şirketin finansal zorluklar yaşamasına neden olabilir, bu da sonuçta şirketin iflasını hızlandırabilir.

Kendini Gerçekleştiren Kehanet Örnekleri

Kendini gerçekleştiren kehanet örnekleri, günlük yaşamın birçok yönünde görülebilir ve farklı şekillerde ortaya çıkabilir. İşte bazı örnekler:

Eğitim

Bir öğretmenin öğrencilerinden birine özellikle zeki olduğuna dair inancı, öğretmenin o öğrenciye daha fazla zaman ayırmasına, daha zorlu görevler vermesine ve daha fazla destek sağlamasına yol açabilir. Öğrenci bu ekstra ilgi ve kaynaklarla daha iyi performans gösterirse, bu durum öğretmenin başlangıçtaki inancını doğrular.

İş Yeri

Bir yöneticinin yeni bir çalışanın başarılı olamayacağına dair önyargısı olabilir. Yönetici bu beklentiyle, çalışana az sorumluluk verir veya destek sağlamaz. Bu, çalışanın potansiyelini göstermesini engelleyebilir ve yöneticinin başarısızlık beklentisi gerçekleşir.

Sağlık

Bir doktorun hastaya ciddi bir hastalığın üstesinden gelme şansının düşük olduğunu söylemesi durumunda, hasta umudunu yitirebilir ve tedaviye olan motivasyonunu kaybedebilir. Bu, hasta sağlığının daha da kötüleşmesine ve doktorun öngörüsünün doğrulanmasına yol açabilir.

Finansal Piyasalar

Bir ekonomistin bir ekonominin çöküşe geçeceğine dair güçlü ve geniş çapta kabul gören bir tahmini, yatırımcıların varlıklarını satmalarına ve sermaye çekmelerine neden olabilir. Bu durum, tahmin edilen ekonomik çöküşü hızlandırabilir.

Sosyal İlişkiler

Bir kişi yeni tanıştığı birine karşı soğuk davranırsa, o kişi de savunmacı veya soğuk davranabilir. Bu durum, ilk kişinin “o kişi soğuk biri” şeklindeki başlangıçta sahip olduğu inancı doğrular.

Kendini Gerçekleştiren Kehanet- Plasebo Etkisi

Plasebo etkisi, genellikle tıbbi bir bağlamda ele alınır ve bir kişinin, gerçek bir tedavi almadığı halde, tedavi aldığına inandığı için sağlık durumunda iyileşme göstermesi durumudur. Örneğin, bir kişiye baş ağrısı için plasebo bir ilaç verilir ve bu kişi, ilacın gerçek olduğuna inandığı için baş ağrısının geçtiğini hissedebilir.

Her iki durumda da, sonucun beklentilere göre şekillendiği görülür, ancak kendini gerçekleştiren kehanet genellikle sosyal ve psikolojik durumları içerirken, plasebo etkisi daha çok biyolojik tepkiler ve sağlıkla ilgili inançları kapsar. Plasebo etkisi, kendini gerçekleştiren kehanetin bir alt kümesi olarak düşünülebilir, çünkü burada da hastaların iyileşme beklentisi, gerçek bir iyileşme yanıtı tetikleyebilir. Bu, vücudun beklentilere göre biyolojik tepkiler üretebileceğinin bir göstergesidir.

Kendini Gerçekleştiren Kehanet – Stereotip Tehdidi

Stereotip tehdidi ve kendini gerçekleştiren kehanet, bireylerin beklentileri ve bu beklentilerin gerçekleşme biçimleri arasındaki etkileşimi açıklarken birbirleriyle kesişebilir. Stereotip tehdidi altındaki bireyler, sosyal beklentiler ve olumsuz stereotipler nedeniyle kendilerine yönelik düşük beklentileri içselleştirebilir ve bu da kendini gerçekleştiren kehanetin tetiklenmesine yol açabilir. Böylece, olumsuz beklentiler sadece bireylerin kendi içsel kaygılarından değil, aynı zamanda çevresel faktörler ve sosyal etkileşimlerden de beslenir. Bu durum, bireylerin ve grupların potansiyellerini tam olarak gerçekleştirmelerini engelleyen kısıtlayıcı bir döngü oluşturabilir.

Stereotip tehdidiyle ilişkili bir örnekte, bir öğretmenin belirli bir etnik gruptan öğrencilerin akademik olarak başarısız olacağına dair bir inancı olabilir. Bu inanç, öğretmenin bu öğrencilere daha az destek vermesine veya daha düşük beklentilere sahip olmasına neden olabilir, bu da öğrencilerin akademik performansının düşmesine yol açabilir.

  • Paylaş: