Savunma Mekanizmaları ve Örnekleri

İnsanlar yeni bir olay ile karşı karşıya geldiklerinde bu durum ile başa çıkmakta zorlanabilirler. Çünkü öncesinde yaşadıkları durumlar sonucunda geliştirdikleri bazı davranış örüntüleri vardır. Bu durum sonucunda da insanlar kaygılı hissedebilmektedir. Davranış bilimlerinin temelinde de yer alan savunma mekanizmaları ile insanlar bu kaygı ve güvensizlik hissini azaltmak için benliklerini koruma altına almaya çalışlar. Fakat bu geçici bir çözüm sunar. Bu geçici çözümlere Freud savunma mekanizmaları ismini vermiş ve bu birbirine benzeyen davranışları tanımlamıştır.

Freud’un Savunma Mekanizmaları Nelerdir?

1. İnkar
2. Bastırma
3. Yansıtma (projeksiyon)
4. Yer değiştirme
5. Gerileme (regresyon)
6. Mantığa bürünme (rasyonalizasyon)
7. Yüceltme (süblimasyon)
8. Karşıt tepki kurma (reaksiyon/formasyon)
9. Bölme
10. Yapma/bozma

İnkar Savunma Mekanizması

En tehlikeli savunma mekanizmasıdır. İnsanlar istemedikleri bir durum ile karşı karşıya kaldıklarında o durumu yok sayarlar. Sanki hiç yaşanmamış gibi davranırlar. Kayıp ve yas yaşayan bireylerde de inkar savunma mekanizması ile sık sık karşılaşılmaktadır. Bu mekanizmayı kullanan bireyler gerçeği inkar ederler. Genellikle ağır psikolojik vakalarda karşılaşılan bir semptomdur.

İnkar Savunma Mekanizması Örnek:  Elif Hanım düzenli olarak yaptırdığı sağlık muayenesi sonucunda ölümcül bir hastalığa sahip olduğunu öğrenmiştir. Daha sonra birçok farklı doktora gitmiştir. Gittiği tüm doktorlar bu sonucu doğrulamış ve kendisine anlatmıştır. Fakat Elif Hanım bu durumu kabul etmemiştir. Elif hanımın bu davranışı inkar savunma mekanizmasına bir örnektir.

Bastırma Savunma Mekanizması

İnsanların istemedikleri anlarda kaygı uyandıran olayları yada kişileri hatırlamaması bastırma savunma mekanizmasıdır. Anna Freud bu savunma mekanizmasını ‘güdülenmiş unutma’ olarak tanımlar.

Bastırma Savunma Mekanizması Örnek: Burak 5 yaşındayken annesi onu, kardeşini ve babasını terk etmiş ve geri dönmemiştir. Burak şuan 28 yaşında ve başarılı bir iş insanıdır. Fakat sosyal hayatında annesinden hiç bahsetmemektedir. Hatta ona sorulduğunda bile aile üyelerinden sadece babası ve kız kardeşinin ismini söylemektedir.

Yansıtma (Projeksiyon) Savunma Mekanizması

Bireylerin kendi sahip oldukları istek veya dürtülerini başkalarına atfetmesi yansıtma savunma mekanizmasıdır. Bireyler bu dürtüleri kendinde istemezler. Başkalarınınmış gibi davranırlar.

Yansıtma (Projeksiyon) Savunma Mekanizması Örnek: Pekte hayırsever olmayan bir iş insanı bir röportajında insanların artık maddi zorluklarla boğuşan insanları önemsemediklerini herkesin kendi derdinin olduğunu ifade ederek yansıtma yapmıştır. Eşini aldatmaktan korkan birinin rahatlıkla partnerinin onu aldattığını ifade etmesi de bir yansıtma örneğidir.

Yer Değiştirme Savunma Mekanizması

Bireylerin var olan bir dürtüsünü başka bir hedefe yönlendirmesidir. Mesela annesiyle iyi ilişki kuramamış bir birey öfke ve nefretini tüm kadınlara yönlendirerek hepsinden nefret ettiğini dile getirebilir.

Gerileme (Regresyon) Savunma Mekanizması

Gerileme savunma mekanizmasını bir örnekle anlatmak daha doğru olacaktır. Örneğin, bir kardeşin dünyaya gelmesi ile ilk çocuğun bir önceki gelişim dönemine dönmesidir. Mesela tekrar emzik veya parmak emmeye başlaması bir gerilemedir.

Gerileme Savunma Mekanizması Örnek:  Çağla ilkokul çağına gelmiş bir çocuktur. Fakat kardeşi doğduktan sonra bebek gibi konuşmaya başlamıştır. Çağlanın bu davranışı gerileme savunma mekanizmasına bir örnektir.

Mantığa Bürünme (Rasyonalizasyon)

Bireylerin istemedikleri durumları/olayları mantıksal bir zemine oturtmasıdır. Bu savunma mekanizmaları diğer insanlar tarafından kolayca fark edilebilirken bireyin kendisi fark edemez. Bireylerin normal yaşam rutinleri içerisinde istemedikleri durumların çoğuna ürettikleri bahaneler esnasında mantığa bürüme savunma mekanizması devreye girmektedir.

Yüceltme (Süblimasyon) Savunma Mekanizması

Bireylerin istenmeyen dürtülerini veya duygularını sosyal olarak kabul edilen daha üretken olabilecek bir şeye yöneltmesi yüceltme savunma mekanizmasıdır.

Yüceltme Savunma Mekanizması Örnek: Evlilik bir yüceltme olabilir. Mesela cinsel saldırganlığı kontrol altına alabilmek için toplumsal olarak kabul edilebilir olan evliliğe yönelmek veya saldırgan dürtülere sahip birinin asker olması yüceltmedir.

Karşıt Tepki Kurma (Reaksiyon/Formasyon)

Bireylerin istenmeyen dürtülerini tersine çevirmesidir. Olanın tam tersine inanmasıdır. Karşıt tepki kurma savunma mekanizması 7-11 yaş aralığında sıklıkla karşımıza çıkmaktadır.

Karşıt Tepki Kurma Savunma Mekanizması Örnek: Patronundan nefret eden ve sürekli onu sevmediğini dile getiren birinin patronu ile karşılaşınca onu çok sevdiğini o olmadan iş yerinde neşe olmadığını söylemesi bir karşıt tepkidir. Veya homoseksüel eğilime sahip bir bireyin homoseksüelleri sık sık aşağılaması kötü yorumlar yapması bir karşıt tepkidir.

Bölme Savunma Mekanizması

Özellikle Borderline Kişilik Bozukluğunda sıkça görülen bir savunma mekanizmasıdır. Bireyler her şeyi iki uçta değerlendirirler ortası yoktur. Ya siyah ya beyazdır. Ya iyi ya kötüdür. Bireylerin içindeki iyiyi ve kötüyü bir arada göremezler.

Yapma Bozma Savunma Mekanizması

Bireylerin istemediği düşünceleri engelleyebilmek için farklı mimik ve davranış rutinleri oluşturması yapma/bozma savunma mekanizmasıdır. Obsesif- Kompulsif Bozuklukta sıklıkla kullanılan bir mekanizmadır.

Yapma/Bozma Savunma Mekanizması Örnek:  Ailesine sık sık şiddet uygulayan bağımlı bir ebeveynin her sene çocuklarına çok şatafatlı doğum günü partileri organize etmesi veya kirlendiği düşüncesini uzaklaştırmak için düzenli olarak ellerini yıkayan bir birey yapma-bozma mekanizmasını kullanıyordur.

Savunma Mekanizmaları Örnekleri (Günlük Hayattan)

Savunma mekanizmaları, kişilerin bilinç dışı olarak ruhsal acılarıyla başa çıkmalarını sağlayan stratejilerdir. Aşağıda, bahsettiğiniz savunma mekanizmaları örnekleri günlük hayatta karşılacabileceğimiz örneklerdir.